آغوش باز آسیب‌های اجتماعی در انتظار کودکان کار

به گزارش فردای همدان، با گذری در شهر در ساعت مختلف شبانه‌روز متوجه جمع کثیری از کودکان می‌شویم که با التماس و بعضاً گریه از عابران می‌خواهند محصولاتی را از آن‌ها خریداری کنند و یا تعدادی با نشستن در کف خیابان، عاجزانه از مردم می‌خواهند که به آن‌ها کمک کنند.

کار کودکان، مشکلی جهانی است و پیشینه مطالعاتی وسیعی دارد. اگرچه براساس آمارهای سازمان بین­‌المللی کار از سال 2000 میلادی تاکنون تعداد کودکانی که در جهان کار می­ کنند، به دوسوم کاهش یافته است، اما هنوز رقمی در حدود 168 میلیون کودک را شامل می‌شود که 85 میلیون نفر آن‌ها به کارهای مخاطره‌آمیز اشتغال دارند. پس از کار در بخش کشاورزی که در حدود 60 درصد اشتغال کودکان را شامل می‌شود، بخش مهمی از کودکان (4/25 درصد) در فعالیت‌­های خدماتی مشغول به کار هستند که کار در خیابان نیز در همین گروه طبقه‌بندی می­ شود.

با توجه به یافته­‌ها و گزارش­‌های موجود، کودکان کار که به‌منظور کسب درآمد به فعالیت‌های تولیدی، خدماتی یا مشاغل کاذب روی می­‌آورند، از بسیاری حقوق اولیه انسانی، حق آموزش و تحصیل بازمی­‌مانند و سلامت جسمی و روانی این کودکان به‌شدت در معرض انواع آسیب قرار می‌­گیرد.

در همین راستا با توجه به اهمیت موضوع با یکی از کارشناسان اجتماعی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که نتیجه را باهم می‌خوانیم:
یک روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه وقتی هزینه خانوار تأمین نشود مشکلات و چالش‌های بسیاری به‌وجود خواهد آمد، اذعان کرد: در این راستا می‌توان به چندین‌برابر شدن آمار کودکان کار اشاره کرد.

اردشیر گراوند با بیان اینکه تعداد زیادی از فرزندان خانواده‌های آسیب‌دیده که پدر و یا مادر آن‌ها خلافکار، معتاد و یا زندانی هستند مجبورند برای امرار معاش از آن همان کودکی کار کنند، تصریح کرد: بیش از 6 میلیون خانواده درگیر مسائل اجتماعی در کشور ثبت شده‌اند که کودکان آن‌ها چاره‌ای به‌جز کار کردن ندارند.

این روان‌شناس اجتماعی گفت: مشاهدات و آمار حاکی از آن است که بخش زیادی از کودکان کار مربوط به مهاجرین افغانی، پاکستانی و غیره می‌شود.

گراوند واماندگی از تحصیل را مهم‌ترین آسیب کودکانه شدن کار در جامعه دانست و اضافه کرد: هدف اصلی تحصیل در مدارس اجتماعی شدن فرزندان است که متأسفانه اکثر کودکان کار از آن محروم هستند.

وی آسیب‌ها و ابتلا به بیماری‌های جسمی را دیگر چالش کودکان کار دانست و گفت: با توجه به سن کم این افراد، بدنشان توانایی حجم زیاد کار را ندارد، درنتیجه آسیب خواهند دید.

این روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه کودکان کار به‌دلیل اشتغال به کارهای بی‌شماری مانند کار در کوره‌پزخانه‌ها، سر چهارراه‌ها، کارهای سنگین در کارگاه‌ها، حمل بار و غیره در معرض انواع آسیب‌های جسمانی قرار دارند، عنوان کرد: بسیاری از این کودکان در سنین میان‌سالی انواع بیماری‌های جسمی مانند درد مفاصل، مشکلات مربوط به ستون فقرات و غیره را تجربه خواهند کرد. از سویی دیگر این کودکان به‌دلیل مشکلات اقتصادی به سوء تغذیه و عوارض ناشی از آن مانند کم‌خونی، تورم غده تیروئید، بیماری‌های کبدی و غیره دچار خواهند شد.

این روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه قاعدتاً کودک خودش را با کودکان هم‌سن خود مقایسه کرده و این مهم لطمه زیادی به ذهن و روان او می‌زند، یادآور شد: از یک فرد آسیب‌دیده روانی نمی‌توان انتظار رفتار‌های عادی داشت و این امر سبب آسیب دیدن جامعه در ابعاد مختلف می‌شود.

گراوند با بیان اینکه معمولاً این کودکان دچار چالش و خلأ در زندگی می‌شوند، عنوان کرد: در این صورت احتمال بروز رفتار‌های ضد اجتماعی در این افراد روزبه‌روز بیشتر می‌شود.

وی با بیان اینکه کودکان کار در دوران بزرگ‌سالی هم دائماً خودشان را با افراد دیگر مقایسه می‌کنند، افزود: متأسفانه برخی افراد سودجو با بهره‌مندی از کودکان کار در امور خلاف مثل حمل مواد مخدر، به تشدید این بحران دامن می‌زنند.

این روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه زمانی که کودکان وارد مقوله اعتیاد و مواد مخدر می‌شوند معمولاً دوران بزرگ‌سالی بسیار پُرخطری در انتظار آن‌ها خواهد بود، ابراز کرد: درواقع نگرانی اصلی مربوط به دوران بزرگ‌سالی این کودکان می‌شود.
گراوند گفت: احتمال دارد کودکان کار به‌دلیل آسیبی که متوجه آن‌ها شده، در آینده در باند‌های مواد مخدر، سرقت و سایر خلاف‌ها عضو شوند.

وی در ادامه بیان کرد: از آنجا که محل زندگی این کودکان در موقعیت مکانی مناسب قرار ندارد و این مکان‌ها خود ازجمله مناطق آسیب‌پذیر به حساب می‌آیند، اعتیاد (و انواع بزه اجتماعی) همواره در کمین این کودکان است.

این روان‌شناس اجتماعی با اشاره به اعمال خشونت نسبت به کودکان و پیامد‌ خیابانی شدن آن‌ها، گفت: خشونت علاوه‌بر تبعات جسمانی و روان‌شناختی مستقیم، با سوق دادن کودکان به سمت ترک خانه، آن‌­ها را در معرض آسیب­‌های بیشتر خیابان قرار می‌دهد.
گراوند ادامه داد: خشونت نه‌تنها از سوی خانواده، بلکه از سوی مردم عادی، مأموران و هم‌سالان نیز نسبت به کودکان اعمال می­‌شود و از این حیث، کودکان کار مورد ظلم مضاعف از سوی خانواده و جامعه قرار می­‌گیرند.

شایان ذکر است که حمایت از کودکان کار به‌عنوان قشری آسیب­‌پذیر امری ضروری بوده؛ هرچند که فعالیت­‌ها و تلاش‌­های بسیاری برای سازمان‌دهی کودکان کار در کشور صورت گرفته و انجمن­‌های حمایت از کودکان کار با پی‌ریزی انواع برنامه­‌ها و طرح­‌های ویژه، تلاش کرده‌­اند کودکان کار را شناسایی و زمینه استفاده از امکانات و تسهیلات برای بهره­‌مندی از حداقل‌ها و رفع نیازهای این کودکان را فراهم کنند، اما آنچه مسلم است اینکه اقدام برای جلوگیری از کار کودکان از اولویت بالایی برخوردار بوده؛ چراکه کار کودک نه‌تنها بنیان طبیعی و حقوقی انسانی را پایمال می­‌کند، بلکه تهدیدی جدی برای آینده اجتماعی و رشد و پیشرفت اقتصادی محسوب می­‌شود.

خبرنگار: مهری درویش قنبر